در قوانین مربوط به روابط میان همسران، تنها حقی که به شکلی انحصاری و ویژه
برای مردان در نظر گرفته شده حق طلاق و حق ریاست بر خانواده است. این دو
موضوع بارها سبب اعتراض زنانی میشود که با استناد به این دو حق، دین اسلام
را دینی معرفی میکنند که توجه چندانی به حق و حقوق زنان ندارد؛ اما کافی
است به جزییات دیگر قوانین و شرع مراجعه کنیم تا دریابیم در دین اسلام تا
چه اندازه توجه ویژهای به حقوق زنان شده است.
یکی از حقوق ویژه
اسلام برای زنان این است که هیچ مردی نمیتواند تا وقتی تمامی حق و حقوق
همسرش را پرداخت نکرده او را طلاق دهد. نکته جالب توجه این است که هرچه
تعداد سال های زندگی مشترک بیشتر باشد این حقوق نیز افزایش مییابد و به
همین دلیل بسیاری از مردانی که از روی هوی و هوس و بیهیچ دلیل منطقی قصد
طلاق دادن همسر خود را دارند، از این مساله منصرف میشوند.
اجرتالمثل
نیز یکی از همان حقوق ویژه ای است که شرع و قانون برای زنان در نظر گرفته
است. پیمان حسنپور، کارشناس رسمی قوه قضاییه در تعریف ساده این موضوع
میگوید: اجرتالمثل یک بحث شرعی است. در شرع مقدس اسلام زن وظایف خاصی در
زندگی زناشویی دارد که توسط قانون و شرع برشمرده شده است. این وظایف شامل
تمکین عام و تمکین خاص است. مطابق قانون به محض ازدواج، میان زوجین وظایف و
تکالیفی برقرار میشود که آنها باید نسبت به یکدیگر آن را انجام دهند.
تمکین عام به معنی حضور زن در زندگی مشترک و عمل به وظایفی است که شرع و
قانون تعیین کرده است. مثلا زن شرعا نمیتواند بدون اجازه همسرش از خانه
خارج شود. ادامه تحصیل و کار کردن زن در خارج از منزل نیز باید با اجازه
شوهر باشد، هرچند در حال حاضر بسیاری از زنان این حقوق را در عقدنامه
دریافت میکنند. تمکین خاص نیز به معنی عمل کردن زن به وظایف زناشویی است.
حال اگر زن در طول زندگی مشترک و در خانه همسر خود کاری بجز این موارد را
به دستور شوهر انجام دهد، مستحق پاداشی است که به آن اجرتالمثل گفته
میشود.
حسنپور در توضیح کاملتری که از این موضوع ارائه میکند بر
مساله انجام دادن امور منزل به دستور شوهر تاکید میکند و در توضیح آن
میگوید: زمانی که زن و شوهری صاحب فرزند میشوند، اگر بخواهند برای
نگهداری از فرزند خود پرستاری را به کار بگیرند این مساله مشمول هزینه است و
باید دستمزدی به پرستار خود بدهند. در حال حاضر در شهری مانند تهران حداقل
دستمزدی که میتواند به صورت ماهانه برای نگهداری از کودک به پرستار
پرداخت کرد، ماهانه 200 هزار تومان است. اگر همین زن و شوهر بخواهند برای
انجام امور عادی منزل از قبیل آشپزی، نظافت و... فردی را استخدام کنند این
مساله نیز مشمول هزینه است. چنین مواردی جزو وظایفی نیست که به عهده زن
باشد، اما ممکن است همسر او از وی تقاضا کند انجام چنین اموری را در منزل
به عهده بگیرد. در چنین شرایطی اگر زمانی زن اجرتالمثل خود را مطالبه کند،
این موضوع کارشناسی و دستمزد این موارد محاسبه میشود. باید به این نکته
نیز توجه داشت که در کارشناسی هیچ گاه دستمزد یک پرستار یا یک خدمتکار خانه
به شکل کامل برای زنان محاسبه نمیشود، زیرا فرض بر این است که زن در قبال
انجام کارها و حضور در خانه همسرش، از مزایایی مانند رفتن به مسافرت،
دریافت هدیه و... نیز بهره برده و به همین دلیل نمیتوان مانند یک خدمتکار
عادی که فقط حقوق گرفته و از مزایای دیگری محروم بوده، برخورد کرد؛ اما اگر
زنی ثابت کند هنگام حضور در منزل همسرش هیچ گاه به مسافرت نرفته، همسرش
برای او هیچ گاه هدیهای نخریده و نفقهای که دریافت کرده نیز در حداقل
ممکن بوده، چنین مسالهای نیز در بحث اجرتالمثل او تاثیر دارد و سبب
افزایش این مبلغ میشود.
با تصویب قانونی اجرتالمثل تبدیل به دینی
شد که دیگر در هر زمانی قابل مطالبه است و حتی زن میتواند در زمان زندگی
مشترک آن را طلب کندپرستاری از همسر در زمان بیماری نیز از دیگر مواردی است
که سبب میشود به زن اجرتالمثل تعلق گیرد. ممکن است مردی پس از عمل جراحی
برای طی کردن دوره درمان به منزل منتقل شود. در چنین شرایطی اگر او از
همسرش تقاضا کند که از او مراقبت کند، این مساله برای زن ایجاد حق میکند.
شیر دادن به فرزند، بزرگ کردن کودکان، بردن کودکان به مدرسه، حضور در جلسه
اولیا و مربیان، واکسن زدن کودکان، نگهداری از مادر شوهر به دستور شوهر،
رسیدگی به وضعیت تحصیلی فرزندان و چند مورد دیگر از مواردی است که به گفته
حسنپور سبب ایجاد این حق میشود. باید به این نکته مهم توجه داشت که قانون
تنها زمانی این حق را برای زن محترم میشمارد که او به دستور شوهر و بدون
انتظار برای دریافت حق یا امتیازی این فعالیتها را انجام داده باشد. به
همین دلیل در دادگاه قضات همواره این را از زن میپرسند که آیا از انجام
این امور قصد دریافت دستمزد داشتید؟ آیا این کار را به میل و رضایت خود
انجام دادید؟ اگر پاسخ زن به اینها مثبت باشد دیگر اجرتالمثلی به او تعلق
نخواهد گرفت، اما اگر زن بگوید این کارها را به دستور شوهرش انجام داده و
از ابتدا قصد دریافت دستمزد نداشته این حق برای او ایجاد میشود.
ادامه مطلب ...